Portret Joachima Bludowskiego Młodszego ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego.

Zbierając materiały o Orłowej i jej właścicielach natrafiłem w „Herbarzu szlachty śląskiej” z 2002 roku (tom I) na informację o Joachimie Bludowskim „ barwnej postaci” w XVII wieku.

Ponieważ przodkowie mojej prababci Julii i praprababci Heleny (obie z domu Firla) wywodzili się z Orłowej, postanowiłem przyjrzeć się bliżej jak luteranom z Orłowej i Łaz udało się, w czasach kontrreformacji, zachować wiarę i wytrwać przy luterskim wyznaniu na włościach należących do ateisty.

Bludowscy w Orłowej pojawiają się w 1615 r. kiedy to Joachim, syn Kacpra Bludowskiego z Dolnych Bludowic, kupuje  Orłową i Łazy od Wacława Cygana. Był on dowódcą wojskowym króla polskiego Zygmunta III Wazy. W 1620 r. żeni się z Marią Czelo z Czechowic. Umiera w 1638 r. Majątek przejmuje ich syn Karol Henryk, który żeniąc się w 1646 r. z Magdaleną Kloch z Kornic na Bestwinie dołączył do niego jeszcze Grodziszcze. W 1656 r. urodził się im syn Joachim (zw. Młodszym), nasza „barwna postać”. Joachim Młodszy poświęcił się nauce. W wieku 16 lat poszedł na studia. W 1692 r. ożenił się z Heleną Rosiną von Heugel, która urodziła mu 4 synów i 7 córek, z których to większość dzieci zmarła. Była córką Hansa Heinricha v. Heugel na Guttwohn i Rotherinne (Dobrzeń) w Księstwie Oleśnickim. Joachim Bludowski posiadał w tym księstwie majątek Biele (Bielawa gm. Długołęka). Po śmierci Heleny Rosiny, Joachim zawarł w 1707 r. drugie małżeństwo z Johanną Christianą Wüttke von Wüttgenau, z którego pochodziło dwóch synów i trzy córki. Zmarł 1 lipca 1720 r. w Orłowej, w wieku 66 lat. 5 miesięcy wcześniej jego córka Susanna Elisabeth wyszła za mąż za Kaspra Marklowskiego z Żebraczy na Górnych Bludowicach. W 1724 r. druga córka z pierwszego małżeństwa, Helena Sidonia wyszła z mąż za pastora z Cieszyna Johanna Adama Steinmetza. Na ślub szlachcianki z osobą niższego stanu musiał zgodę wydać cesarz, na którą czekało się kilka lat. Adam Steinmetz został zatwierdzony na pastora w kwietniu 1720 r.  Majątek, po uzyskaniu pełnoletności, przejmuje Ernst Lebrecht Bludowski, syn Joachima z drugiego małżeństwa, który 20 października 1738 ożenił się z Elisabeth Constancją  Marklowski z Simoradza, córką Adama Wacława Marklowskiego z Żebraczy, pana na Simoradzu i Pawłowicach. W 1748 r. nabywa majątek Marklowice Górne w państwie wodzisławskim. W latach 1758 – 1774 sprawował urząd hetmana (starosty) ziemskiego Mniejszego Państwa Stanowego Wodzisław (Loslau). Portrety Ernsta i jego żony znajdują się w galerii zasłużonych wodzisławian w miejskim Muzeum.

Informacje o życiu Joachima Bludowskiego pochodzą z „ Schlesischer Curiositäter” Johanna Sinapiusa, czyli dwutomowej heraldycznej księgi Śląska wydanej w 1720 r. (I tom) i pośmiertnie w 1728 r. (II tom).

Johann Sinapius urodził się 11 września 1667 r. w Tepli, na Słowacji. Był synem pastora luterańskiego, który z powodu kontrreformacji musiał opuścić  rodzinne strony. Studiował w Halle i Lipsku. Po ukończeniu studiów przyjął posadę bibliotekarza i prorektora  w gimnazjum książęcym w Oleśnicy (od 28.06.1692). Dwa lata później ożenił się z Marią Elisabeth Titz z Oleśnicy. W 1707r. przeniósł się do Legnicy, gdy zaproponowano mu stanowisko rektora legnickiej szkoły. Zmarł w Legnicy  5.10.1725 r.

Tekst Sinapiusa, oprócz informacji biograficznych, zawiera bardziej osobiste refleksje o postawie życiowej i ostatnich dni życia Joachima Bludowskiego. Sinapius pisał, że: „Bludowski  wychodził z założenia, że świat jest surowy i często działa w ślepy sposób. I mówił, że człowiek rodzi się ateistą, później jest faryzeuszem, do czasu aż Bóg go uchwyci i da mu poznać łaskę Bożą i zostanie przez nią ułaskawiony, jak celnik. Na wiele lat przed śmiercią prowadził dysputy teologiczne. Jak był już złożony chorobą (opuchlina wodna)  sporządził testament swego życia. Chór złożony z jego dzieci, przed jego śmiercią śpiewał mu dziękczynną pieśń:  Już wystarczy, weź Panie ducha mego. Jak był chory miano mu ją często śpiewać. Ponieważ ciało jego było silne i krzepkie, więc biło w nim serce. Jak tracił siły, umacniał się w Panu, o którego łasce był przekonany i mówił wielokrotnie :Mój Jezus kocha mnie. I mówił do obsługujących dzieci: kiedyż spotkamy się tam, gdzie ja teraz odchodzę. I kiedyś po przebudzeniu się z męczącej drzemki, gotowy by odejść, zrobił to słowami: Oto, twój sługa odmieniony podąża do Pana.”

Nie wiem, czy autor „Herbarza” z 2002 roku miał dostęp do jakichś innych nieznanych źródeł o Joachimie Bludowskim. Ten tekst nie pisze o ateiście, ale o człowieku głęboko wierzącym, pietyście, który żył w czasach odradzania się luterskiej pobożności i związanych z tym sporów i polemik między ortodoksami i pietystami. A ponieważ był osobą wykształconą i posiadającą własne poglądy i przeżycia duchowe, więc dzielił się  nimi i dyskutował z oponentami. Pieśń „Es ist genug” – Już wystarczy, weź Panie ducha mego, nie jest autorstwa Joachima. Słowa do tej pieśni napisał w 1662 r. Franz Joachim Burmeister a muzykę skomponował Johann Rudolf Ahle.  W 1723 roku a więc już po śmierci Joachima Bludowskiego, Johann Sebastian Bach skomponował do tej pieśni chorał. Polskie tłumaczenie tej pieśni znalazłem w kancjonale ks. Roberta Fiedlera wydanym w 1859 r. (tzw. Cegiełka). Podstawą biblijną tekstu pieśni są słowa Eliasza (IKról. 19,4)” Dosyć już, Panie, weź życie moje, gdyż nie jestem lepszy niż moi ojcowie”.

1. Dosyć tego! Weźmij ducha mego do swych Panie duchów! Rozwiąż mego ducha związanego! Wybaw od rozruchów tego, co pragnie Boga swego, który jest serca strapionego! Dosyć tego!
2. Dosyć tego ucisku mojego! Przez grzech Adamowy, jestem struty, i wszystek zepsuty! ach, cale nie zdrowy! Grzech kala i oddala waszego mię czasu od Boga mojego. Dosyć tego!
3. Dosyć tego, krzyża nieznośnego, który mię pokaził! Ach, ciężkiego dosyć krzyża mego, który mię poraził, tak że zawsze z płaczem twardego muszę pilnować łoża swego! Dosyć tego!
4. Dosyć tego! wyprząż według  swego, Panie spodobania! Jezus idzie, i owszem wnet przyjdzie! Dobra noc, o łkania! śpieszę się z kraju świata złego do raju w niebie spokojnego! Dosyć tego!
5. Dosyć tego! czekam Pana mego, on zna serce moje. W tem cierpliwie, i owszem dufliwie poniosę te znoje, aż usłyszę Jezusa mego, łaskawie do mnie mówiącego: Dosyć tego!

Człowiek utrapiony raduje się na śmierć.

W notce biograficznej Johanna Sinapiusa zastanawia wyeksponowanie ostatnich dni Joachima i jego wiary, jakby był uczestnikiem tych wydarzeń. Być może ich drogi spotkały się w Oleśnicy. W 1692 r. Joachim żeni się ze szlachcianką z Oleśnickiego Księstwa, w tym samym roku do książęcego gimnazjum przybywa bibliotekarz Sinapius? Istnieje też druga możliwość.  W przedmowie Sinapius wymienia Johanna Muthmanna, pastora kościoła Łaski z Cieszyna jako bliskiego współpracownika, który pomagał mu już przy pisaniu „Olsnographie”. Dla Muthmanna - pietysty życie i śmierć Joachima Bludowskiego  musiały być mocnym świadectwem i może zasugerował Sinapiusowi, by umieścił ten opis w biografii Bludowskich.

M.Sch.